Als je in Grou om de kerk wandelt, stap je in een andere wereld. Dit is het historische hart van het dorp: sfeervol, rustig en doordrenkt van geschiedenis. De kerk werd rond 1125 gesticht als katholieke parochiekerk en diende een groot gebied rondom Grou. Zoals in de middeleeuwen gebruikelijk was, begon de bouw aan de oostkant met het koor. Het koor, volledig opgetrokken uit tufsteen, stamt uit de 12e eeuw, nog voordat baksteen werd gebruikt. Waarschijnlijk was het schip aan de westkant aanvankelijk korter, met een tijdelijke afsluiting, en werd pas in de 14e eeuw de toren gebouwd. Deze stond aanvankelijk los van de kerk.
De toren heeft tien dubbele galmgaten, gescheiden door rode Bremer zandstenen zuiltjes. De westingang van de toren kreeg zijn huidige vorm in 1673. Boven de deur bevindt zich een steen met de wapens van Burmania-Aylva en een achtregelig gedicht, ter herinnering aan het “rampjaar” 1672. Het herinnert ook aan een geschenk van eikenbomen door grietman jhr. Laes van Burmania. Deze bomen, afkomstig uit zijn tuin bij slot Cornjum, werden geplant op het kerkhof.
De oorspronkelijke begraafplaats rond de kerk werd in het midden van de 19e eeuw verplaatst naar de Stationsweg. Sommige grafstenen werden hergebruikt als wegverharding. De grafstenen van de beroemde broers Eeltsje (1797-1858) en Tjalling Halbertsma (1792-1852), die van groot belang waren voor Grou, Friesland en de Friese taal, zijn teruggeplaatst in de tuin.
In de 19e eeuw werd tuinarchitect Gerrit Vlaskamp (1834-1906) door de Kerkvoogdij gevraagd om een ontwerp te maken voor zowel het Wilhelminapark bij het nieuwe kerkhof als voor de tuin rond de kerk. Beide ontwerpen zijn uitgevoerd in Vlaskamp’s kenmerkende Engelse landschapsstijl, met slingerpaden, stinzenplanten, druppelvormige en ovale perken, en heestergroepen.
Hoewel het oorspronkelijke ontwerp en de plantenlijsten bewaard zijn gebleven, is er vandaag helaas weinig meer terug te zien van Vlaskamp’s originele tuin.
De kerkelijke gemeente en de verbinding met het dorp Grou
De Protestantse Gemeente (PG) Grou-Jirnsum is een kleine gemeenschap met ongeveer 430 leden, verdeeld over 200 huishoudens. Deze gemeente is ontstaan uit een fusie tussen de gereformeerde en hervormde kerk. De gemeente beseft dat haar toekomst nauw verbonden is met het dorp. Hoewel de kerk en de tuin economisch eigendom zijn van de kerkelijke gemeente, is de groep mensen die de Sint Piterkerk waardeert veel groter dan alleen de kerkleden.
De directe buren genieten bijvoorbeeld dagelijks van de sfeer en het uitzicht op de mooie kerk. Eén buurman verzorgt al jaren een klein deel van de tuin en heeft deze, in overleg met de kerkrentmeesters, naar eigen inzicht ingericht. Voor de kinderen van Grou is de Sint Piterkerk een bijzondere plek, vooral in februari, wanneer Sint Piter zelf er een of twee weken verblijft. Veel kinderen komen dan kijken in de consistorie, die voor de gelegenheid als slaapkamer is ingericht.
Voor de dorpsbewoners is de Sint Piterkerk een vertrouwd richtpunt tijdens een ommetje door het dorp. Ook voor liefhebbers van het skûtsjesilen is de kerk van betekenis. Hier wordt namelijk de schippersdienst gehouden, op de zondag voor de eerste wedstrijd op het Pikmeer en de Wijde EE, waarmee het nieuwe wedstrijdseizoen van de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS) wordt ingeluid.
Grou heeft bovendien een speciale plek in het hart van alle Friezen, omdat de originele versie van het Fries volkslied hier door Eeltsje Halbertsma is geschreven. Voor toeristen is de Sint Piterkerk dé plek om te ontdekken dat Grou veel meer is dan alleen een prachtig watersportdorp.
De Friese taal
De gebroeders Halbertsma hebben ieder op eigen wijze een enorme bijdrage geleverd aan de ontwikkeling en emancipatie van de Friese taal en identiteit. Het gezin Halbertsma was weliswaar doopsgezind maar de kerktuin is de plek waar zowel Tsjalling als Eeltsje zijn begraven en waar nu nog de grafstenen van de broers nog te vinden zijn. Eeltsje was huisarts en woonde vlakbij de kerk. We zijn van plan om in de nieuwe kerktuin extra aandacht te geven aan het belang van deze familie voor de Friese taal in de vorm van een online introductie in beeld en geluid, met o.a. een audiotour in het Fries, Nederlands, Duits en Engels, toegankelijk via een QR code ter plaatse. Deze introductie zal in nauwe samenwerking met de lokale geschiedkundige vereniging (www.dorpsarchiefgrou.nl) en kenners van de familiegeschiedenis worden samengesteld. Kennis is ruim voorhanden. Zo heeft Eddy vd Noord, voormalig koster van de Sint Piterkerk, schrijver en uitgever, een aantal jaren geleden een prachtige biografie van Joost Halbertsma uitgegeven (Joost Halbertsma 1789-1869: een biografie Triomfen en tragedies van een uitmiddelpuntig man, Uitgeverij Louise).